Tầm quan trọng của ‘Eyeline Match’ trong nghệ thuật làm phim
‘Eyeline match’ – Một thuật ngữ không thể không biết đến nếu bạn là nhà làm phim thực thụ. Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn khám phá một trong những kỹ thuật quay “xịn sò” và tầm quan trọng của nó trong suốt quá trình làm phim.
Eyeline match có khả năng cải thiện lối kể chuyện của bạn tốt hơn hầu hết các kỹ thuật hướng dẫn quay và thiết bị làm phim. Sở dĩ nhiều chuyên gia cho rằng eyeline match là một kỹ thuật đặc biệt là vì khi được thực hiện đúng cách, cảnh quay của bạn sẽ trở nên tự nhiên như thể không có bất kỳ thủ thuật nào.
Để một phân cảnh vượt trên ngưỡng nhận thức của người xem, các nhà làm phim phải cực kỳ tường tận bản chất và cách sử dụng kỹ thuật này. Việc “bạ đâu làm đó” hay ứng dụng phương pháp một cách thiếu tính toán có thể gây ra nhiều lỗi dễ thấy trong toàn bộ cảnh quay.
Nguồn ảnh: MUBI
Khái niệm ‘Eyeline’
Eyeline (tạm dịch: đường khớp tầm mắt) được xác định bởi vị trí mà diễn viên đang nhìn trong một cảnh quay. Chúng có thể khiến người xem vô thức dõi theo hướng mà tầm mắt của diễn viên đang tập trung, cũng như truyền tải các mối quan hệ và tâm trạng của diễn viên trong phân cảnh đó. Eyeline đồng thời là công cụ cực kỳ hiệu quả trong việc kể chuyện thông qua hình ảnh trực quan và hướng mắt khán giả đến các phần của khung hình.
Tầm quan trọng của Eyeline match
Eyeline match là một kỹ thuật làm phim và chỉnh sửa nhằm thông báo cho người xem những gì nhân vật đang nhìn thấy. Chẳng hạn trong một cảnh quay rộng, chúng ta có thể thấy một nhân vật nhìn vào bản đồ, nhưng nếu quay cận cảnh nhân vật nhìn xuống, sau đó chuyển góc ngược lại trong cảnh quay tiếp theo, người xem sẽ hiểu rằng vị trí vừa rồi chính là điểm tập trung của nhân vật.
Các đường khớp tầm mắt đóng vai trò vô cùng quan trọng với cả diễn viên và nhà làm phim. Đây là công đoạn chính trong quá trình quay dựng liên tục, nhằm duy trì sự ảo giác và tính nhất quán giữa các phân cảnh có trong đoạn phim đó. Dưới đây là ví dụ minh họa về sự ăn khớp của eyeline match và lý giải tầm quan trọng của nó trong việc liên tục di chuyển cảnh quay nhưng vẫn duy trì được sự chú ý của khán giả.
Nguồn ảnh: Studio Binder
Một eyeline match có thể cùng lúc hiển thị các eyeline giữa nhiều diễn viên trong cùng một cảnh. Điều này sẽ là thử thách không nhỏ đối với mỗi diễn viên và cảnh quay tương ứng của họ. Khi các đường khớp tầm mắt được thực hiện kém, cảnh quay sẽ trông thiếu chuyên nghiệp và khiến người xem trở nên cụt hứng với câu chuyện đang diễn ra.
Ngoài thể hiện sự giao tiếp bằng mắt thông thường, eyeline match còn được dùng để nhấn mạnh sự tập trung của nhân vật. Chẳng hạn, vẫn trong một cuộc đối thoại, nhưng liệu nhân vật có đang đặt sự chú ý lên người đối diện không, hay chăng là một vị trí nào khác?
Chỉ một ánh nhìn đơn giản đôi khi cũng đem lại sự khác biệt cho trạng thái của câu chuyện. Khán giả cần eyeline match để có thể theo dõi quá trình tương tác giữa các nhân vật. Ví dụ, ở cảnh quay nổi tiếng này trong Barry Lyndon (1975) – một bộ phim làm nên tên tuổi của Stanley Kubrick, bạn hãy chú ý đến sự chuyển động tinh tế trong ánh mắt của các diễn viên và cách mà nó tạo ra sự kịch tính cho phân đoạn này.
Với sự hiện diện của rất nhiều người xung quanh bàn cược, các đường khớp tầm mắt cần phải chính xác và nhất quán để khán giả hiểu được những ai đang tương tác với nhau. Để thực hiện những cảnh quay với eyeline match phức tạp thế này sẽ cần đến tay nghề cao và một cái đầu “nhìn xa trông rộng”, đặc biệt là khi bạn lập danh sách các cảnh quay.
Không đơn thuần là kỹ thuật, eyeline match còn là một bộ hướng dẫn làm phim, đồng nghĩa rằng, một khi đã thực hiện nó, bạn sẽ dành phần lớn thời gian để làm theo đến cùng. Tuy nhiên, cũng giống như hầu hết các hướng dẫn làm phim, bạn có thể “phá luật” bằng cách sử dụng những eyeline trông có vẻ vụng về để tạo ra sự hồi hộp hoặc khiến người xem cảm nhận điều bất thường trong câu chuyện diễn ra.
Cách xây dựng một cảnh eyeline match
Dưới đây là một số mẹo giúp bạn lập bố cục cảnh quay, sắp xếp các eyeline sao cho nhất quán và tạo ra cảnh eyeline match một cách hiệu quả:
Nguồn ảnh: Filmmaking Lifestyle
Căn hình khớp nhau
Bạn có thể ghép hai cảnh quay riêng biệt có cùng kích thước, cùng khoảng cách giữa các đối tượng, cùng độ dài tiêu cự, đường chân trời và độ sâu trường ảnh để tạo ra một phân đoạn eyeline match đầy chất lượng. Đây có thể là cảnh quay cận cảnh, cảnh quay từ phía sau vai (over-the-shoulder shot) hoặc bất kỳ kỹ thuật quay nào khác miễn là đem lại sự ăn nhập giữa hai cảnh quay với nhau.
Áp dụng nguyên tắc 180 độ
Nguyên tắc 180 độ yêu cầu bạn phải luôn đặt máy quay về một phía của trục liên kết giữa các nhân vật, nhằm đảm bảo tính thẩm mỹ và nhất quán về vị trí tương đối trong khung hình. Do đó, không lạ gì khi hầu hết mọi cảnh quay đẹp thường có được nhờ việc tuân thủ nguyên tắc này.
Để thực hiện, các nhà làm phim tạo ra một đường tưởng tượng giữa hai đối tượng trong một khung hình. Sau đó, họ giữ mọi máy quay ở cùng một phía của đường thẳng này, trong cùng một góc 180 độ. Dưới đây là video breakdown hướng dẫn cách tuân thủ nguyên tắc 180 độ và cách mà kỹ thuật này giữ cho các shot quay đều trở nên thống nhất và dễ nhìn.
Quay cảnh nghịch hướng
Cảnh quay nghịch hướng (reverse shot) thường được sử dụng để làm nổi bật các phân cảnh thể hiện cảm xúc hoặc phản ứng của nhân vật (reaction shot). Theo đó, việc sử dụng eyeline match cho các phân đoạn reaction nằm trong chuỗi cảnh nghịch hướng đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp khán giả hiểu được nhân vật đang thể hiện thái độ ra sao, với ai hoặc điều gì.
Dưới đây là video phân tích các cảnh quay nghịch hướng và một số mẹo giúp bạn làm ra những phân đoạn phản ứng tuyệt vời.
Quay theo cặp/nhóm
Đôi lúc, đoạn phim của bạn bao gồm rất nhiều người trong đó và việc thiết lập eyeline match cho từng người một sẽ khiến quá trình ghi hình vừa không hiệu quả vừa gây “đánh đố” người xem. Do đó, cách khắc phục điều này là hãy quay cảnh hai hoặc ba người cùng lúc để không những mang lại sự tự nhiên mà còn giúp quy trình hậu kỳ thêm nhẹ nhàng.
Dựng eyeline match theo chiều dọc
Không chỉ áp dụng cho bên phải hoặc trái theo chiều ngang mà các eyeline match cũng cần ăn khớp theo chiều dọc. Điều này cần được lưu ý khi bạn phải làm việc với những diễn viên có chiều cao vượt trội. Hơn nữa, eyeline match sẽ càng trở nên cần thiết hơn trong thế giới kỹ xảo điện ảnh, đặc biệt là khi phải dựng những cảnh quay có chứa nhân vật không tồn tại ngoài đời.
Video hậu trường của phân cảnh kỹ xảo đằng sau Avengers: Endgame sẽ cho thấy cách mà eyeline match được thực hiện và lý giải vì sao nó lại quan trọng đến vậy.
Tương tự như khi xây dựng bom tấn Avatar, để tạo ra các sinh vật CG trong phim không phải là nhiệm vụ quá khó khăn, nhưng làm thế nào để duy trì eye contact giữa chúng với người thật đóng lại là một chuyện khác. Lấy ví dụ với Avatar: The Way of Water, người Na’vi trưởng thành có chiều cao rất vượt trội (tầm khoảng 2,7 – 3 mét), vì vậy, nếu muốn quá trình tương tác giữa họ và nhân vật có vóc dáng nhỏ hơn diễn ra thuận lợi thì hệ thống eyeline sẽ được áp dụng cho trường hợp này.
Nguồn ảnh: Entertainment Weekly
Tất nhiên, hệ thống eyeline cũng có nhiều cách để thực hiện. Theo giám sát viên của ban Virtual Production trong Avatar 2 cho biết, một loại camera ảo được gọi là simul-cam được dùng trong phần đầu tiên vốn không thể áp dụng cho The Way of Water.
Nguyên nhân là vì thông qua nó, đạo diễn có thể quan sát mọi thứ từ cả người thật lẫn môi trường ảo được dựng trên CGI, nhưng diễn viên lại không thể hình dung được bối cảnh hay những gì cần lưu ý trong quá trình diễn. Kể cả khi đã sử dụng cây gậy và bóng tennis để điều hướng thì vẫn họ vẫn khó lòng diễn xuất sao cho thật tự nhiên.
Cuối cùng, sau hồi vật lộn với cả drone nhưng không thành, họ đã quyết định sử dụng hệ thống camera trên không của Supracam. Các máy quay theo đó sẽ được treo ở mức tầm mắt của nhân vật CGI để diễn viên có thể nhìn vào một mục tiêu cụ thể, từ đó nắm được diễn biến hiện tại và điều chỉnh diễn xuất sao cho phù hợp hơn.
Nguồn ảnh: 80.lv
Ví dụ eyeline match từ tác phẩm của anh em nhà Coen
Bộ đôi anh em nhà Coen đã chẳng còn là cái tên xa lạ với những tín đồ dòng phim Âu Mỹ. Sở hữu những tác phẩm đắt giá như Fargo (1996), No Country For Old Men (2007), Burn after Reading (2008) và Hail, Caesar! (2016), hai vị đạo diễn đã cùng nhau tạo ra một phong cách làm phim rất riêng, phối hợp hài hòa giữa bản sắc cá nhân và nét đặc trưng của kinh đô điện ảnh Hollywood.
Hãy theo dõi đoạn trích trong Burn After Reading dưới đây, nơi bộ đôi đạo diễn nhà Coen lập bố cục cảnh quay và áp dụng eyeline match để dựng nên một phân đoạn vô cùng chặt chẽ.
Sau khi xem xong, bạn có nhận ra sự thay đổi của các đường khớp tầm mắt trong suốt cuộc trò chuyện không? Bên cạnh những đoạn hội thoại diễn ra trên bề nổi thì sự tương tác bằng mắt giữa các diễn viên cũng được thể hiện vô cùng tinh tế và khôn ngoan.
Khi đưa vào storyboard, phân cảnh này được bóc tách như sau:
Nguồn ảnh: Studio Binder
Xem thêm: 7 bước giúp bạn “phù phép” ra một storyboard hoàn chỉnh
Đường khớp tầm mắt của Ozzie trong cảnh quay đầu đã thiết lập tầm nhìn của anh ấy. Eyeline của Ozzie được quay ở máy quay bên phải.
Khi chuyển sang cảnh quay tiếp theo, ta nhìn thấy Harry. Bây giờ người xem đều biết được Ozzie đang nói chuyện với Harry. Bạn sẽ nhận thấy eyeline của Harry đang được quay ở máy bên trái, từ đó suy ra cảnh này đang tuân thủ nguyên tắc 180 độ. Vị trí cảnh quay cũng được hỗ trợ bởi vai của Ozzie trong khung hình.
Máy quay bên phải đang quay Ozzie
Máy quay bên trái đang quay Harry
Khi Katie đến, đạo diễn đã mở rộng eyeline để khán giả theo dõi các điểm cần lưu ý, phản ứng của diễn viên và sự áp đảo trong tình huống giữa các nhân vật trong cảnh.
Khoảnh khắc Katie thu hút sự chú ý của Harry, đạo diễn đã di chuyển máy quay sang phía bên kia vai của Ozzie. Bạn sẽ nhận thấy eyeline của Harry vẫn còn được quay ở máy bên trái.
Góc quay nằm bên kia vai của Ozzie
Chỉ khi Katie ra hiệu cho Doug thì máy quay mới lia sang phải và tầm mắt của Harry cũng di chuyển theo đó. Khi Harry và Doug xuất hiện trong cùng một shot quay thì đường khớp tầm mắt của họ cũng diễn ra cùng một lúc. Đây là cách giữ cho các eyeline được liên tục mà không cần quay thêm một shot khác.
Eyeline mới diễn ra trong cùng một shot
Chỉ khi chuyển sang cảnh tiếp theo, người xem mới thấy Ozzie đã được chuyển góc quay từ bên phải sang bên trái. Ngoài ra, vì chúng ta đã nhìn thấy Doug ở cảnh quay trước nên lúc này, ta có thể suy luận rằng Ozzie đang nói chuyện với Doug.
Lời kết
Việc nghiên cứu từng đường khớp tầm mắt trong một phân cảnh nghe có vẻ khô khan, nhưng nếu chọn bỏ qua chúng ở vài điểm, bạn có thể gặp rắc rối và phải rút kinh nghiệm sâu sắc cho những lần quay sau này.
Nguồn ảnh: Sphères Magazine
Eyeline match là một trong những nền tảng kỹ thuật làm phim mà mọi đạo diễn và nhà làm phim đều phải nắm vững. Nó không phải là một phong cách nghệ thuật mà bạn có thể lựa chọn nên đưa vào bộ phim hay không. Eyeline match là một công cụ cốt lõi giúp thu hút khán giả bằng vào sự chân thực có trong bộ phim của bạn.
Việc phá vỡ các quy tắc eyeline match có thể khiến khán giả bị mất tập trung và thậm chí “thank you, next” với bộ phim của bạn. Hiểu được eyeline match và liên tục trau dồi các kỹ thuật sẽ giúp bạn trở thành một nhà làm phim vượt trội hơn.
Nguồn: Studio Binder, 80.lv
Tâm Cửu
